بررسی تحلیلی مدارک بانک اطلاعاتی علوم و صنایع غذایی کشور در سال‌های 85-1381

سابقه و هدف: یکی از مشکلات عمده تحقیق، نداشتن اطلاعات جامع و به‌هنگام از تحقیقات گذشته است. با ایجاد بانک اطلاعاتی علوم و صنایع غذایی کشور (80-1357) و تکمیل آن در مرحله بعد، بهره‌گیری کامل و سریع پژوهشگران و متخصصان از منابع اطلاعاتی موجود در کشور به زبان فارسی امکان‌پذیر شـد. در این مقاله، نحوه گردآوری و طبقه‌بندی مدارک علمی بانک اطلاعاتی علوم و صنایع غذایی کشور در سال‌های 85-1381 ارائه و به بررسی و تجزیه و تحلیل این مدارک پرداخته می‌شود. مواد و روشها: با مراجعه مستقیم تیم گردآوری اطلاعات به مراکز آموزشی، پژوهشی و اجرایی فعال در حوزه علوم و صنایع غذایی، کاربرگه مشخصات کتابشناختی هفت نوع مدرک زیر پوشش طرح، شامل مقاله نشریه، مقاله گردهمایی، طرح تحقیقاتی، پایان‌نامه، کتاب، استاندارد و پروانه ثبت اختراع طی سال‌های 85-1381 تکمیل شد. طبقه‌‌بندی موضوعی مدارک با تعیین گروه اصلی و زیرگروه با استفاده از الگوی بین‌المللی پایگاه اطلاعاتی علوم و صنایع غذایی (FSTA‌) انجام شد. با کد‌گذاری، تعیین کلید‌واژه‌های مناسب و با استفاده از نرم‌افزار طراحی شده در محیط Visual Basic ، مرحله ورود اطلاعات به رایانه و پردازش آن‌ها انجام و در نهـایت، لوح فشـرده (CD) بانک اطلاعاتـی علـوم و صنایع غذایی کشور در سال‌های 85-1357 تولید و آماده بهره برداری شد. توزیع فراوانی نسبی مدارک علمی برحسب نوع مدرک، تاریخ انتشار، موضوع، نقش نشریات و گردهمایی‌های علمی و مشارکت مراکز آموزشی و پژوهشی در تولید مدارک در سال‌های 85-1381 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتهها: تعداد 5428 مدرک منتشر شده در سال‌های 85-1381 گردآوری شد که شامل 767 مقاله نشریه (1/14%)، 2083 مقاله گردهمایی ( 4/38%)، 421 طرح تحقیقاتی (8/7%)، 939 پایان‌نامه (3/17%)، 263 کتاب (8/4%)، 693 استاندارد (8/12%)، و 262 پروانه ثبت اختراع (8/4%) بود. به طور کلی، تعداد کل مدارک در سال‌های 85-1381 روندی صعودی داشت. بیشترین تعداد مدارک به ترتیب در گروه‌های میوه‌ها، سبزی‌ها و مغزها (1/17%)، شیر و فراورده‌های آن (7/13%)، مواد افزودنی، ادویه‌ها و چاشنی‌ها (0/11%) و کمترین تعداد به گروه‌های کاکائو، شکلات و فراورده‌های قنادی (5/0%)، تخم‌مرغ و فراورده‌های آن (6/0%) و اقتصاد (2/1%) تعلق داشت. نشریات، گردهمایی‌ها و مراکز علمی عمده در تولید مدارک علمی معرفی و بر سهم و نقش مهم دانشگاه‌های کشور در انتشار مقالات تأکید شد. رتبه‌های اول تا پنجم را در انتشار مقالات نشریه به ترتیب دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس، علوم پزشکی شهید بهشتی، شیراز و فردوسی مشهد کسب کردند. نتیجه گیری: با بهره‌گیری از نتایج بررسی مدارک بانک اطلاعاتی علوم و صنایع غذایی کشور و مشخص شدن وضعیت موجود، نیازها و کمبودها، برنامه‌ریزی آموزشی و پژوهشی دقیق‌تر و صحیح‌تر برای رشته علوم و صنایع غذایی امکان‌پذیر خواهد شد. واژگان کلیدی: بانک اطلاعاتی، علوم و صنایع غذایی، مقاله، طرح تحقیقاتی، پایان‌نامه، ایران